Jak działa tarcza antykryzysowa w turystyce? Wyjaśniamy „180 dni odroczenia” i vouchery

W tzw. tarczy antykryzysowej znalazły się szczegółowe przepisy odnoszące się bezpośrednio do działalności organizatorów turystyki, hotelarzy i branży spotkań. Zyskali oni prawo do odroczenia zwrotu wpłat za usługi niewykonane z powodu epidemii COVID-19 oraz do zaproponowania klientowi voucheru w zamian za zwrot gotówki.

W związku z licznymi pytaniami ze strony klientów i przedsiębiorców przypominamy, jak brzmią przepisy odnoszące się do sytuacji, w której z powodu epidemii COVID-19 usługodawcy zmuszeni byli do odwołania zaplanowanych wydarzeń, wyjazdów, pobytów w obiektach turystycznych.

Kogo dotyczą przepisy?

W tzw. tarczy antykryzysowej stosowne przepisy zawarto w dwóch literach artykułu 15. Pierwszy z nich odnosi się do organizatorów turystyki oraz do klientów, którzy zawarli umowy o imprezę turystyczną (w myśl ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych).

Drugi zapis dotyczy przedsiębiorców prowadzących działalność związaną z organizacją wystaw i kongresów lub działalnością kulturalną, rozrywkową, rekreacyjną i sportową lub organizujących wystawy tematyczne lub imprezy plenerowe, a także przedsiębiorców lub rolników świadczących usługi hotelarskie (w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach hotelarskich oraz usługach pilotów wycieczek i przewodników turystycznych).

Kiedy „tarczę” stosuje się do imprez turystycznych?

Przepisy tzw. tarczy antykryzysowej nawiązują do sytuacji opisanej w Ustawie o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych w art. 47 ust. 4. Oraz w art. 47 ust. 5 pkt 2. Chodzi mianowicie o dwie sytuacje.

Pierwsza to ta, w której klient odstępuje od umowy z uwagi na wystąpienie nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności. Aby można było skorzystać z tej przesłanki, okoliczności muszą wystąpić w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie i mieć znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego.

Druga sytuacja występuje wtedy, gdy organizator turystyki nie może zrealizować umowy o udział w imprezie turystycznej z powodu nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności i powiadomił podróżnego o rozwiązaniu umowy o udział w imprezie turystycznej niezwłocznie przed rozpoczęciem imprezy turystycznej.

W sytuacji „normalnej”, nieobjętej specustawą, organizator musi wtedy zwrócić całość poniesionych przez klienta opłata i wpłat. Musi to zrobić w terminie 14 dni od dnia rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej. Klientowi nie przysługuje prawo do żądania odszkodowania ani zadośćuczynienia za to, że organizator nie wykonał zamówionej usługi.

Jak działa tarcza antykryzysowa w przypadku imprez turystycznych?

Przepisy specustawy powstały dlatego, że twórcy wyżej opisanych przepisów nie przewidzieli sytuacji, w której cała turystyka na świecie zatrzyma się w jednym momencie. Wprowadzony mechanizm ma uchronić rynek organizatorów turystyki przed natychmiastową plajtą spowodowaną niedostosowaniem przepisów do nadzwyczajnej sytuacji, jaką jest pandemia.

W tzw. tarczy antykryzysowej zapisano więc, że omówione powyżej odstąpienie od umowy lub jej rozwiązanie – zarówno przez klienta jak i organizatora – jest skuteczne z mocy prawa po upływie 180 dni od dnia powiadomienia przez podróżnego o odstąpieniu lub powiadomienia o rozwiązaniu przez organizatora turystyki.

Kiedy „tarczę” stosuje się do umów w branży MICE i hotelarskiej?

W przypadku wydarzeń i usług niebędących imprezami turystycznymi przepisy brzmią nieco inaczej, ponieważ tutaj nie mamy do czynienia z tak ścisłymi regulacjami jak te, którym podlegają imprezy turystyczne.

I tak odnośnie do wydarzeń, koncertów, imprez czy usług hotelowych – wymienionych szczegółowo powyżej – w przypadku rozwiązania umowy z klientem, które to rozwiązanie umowy pozostaje w bezpośrednim związku z wybuchem epidemii wirusa SARS-CoV-2, przedsiębiorca jest zobowiązany zwrócić wpłacone mu przez klienta środki w terminie 180 dni od dnia skutecznego rozwiązania umowy.

O co chodzi z voucherem?

Jeśli klient wyrazi na to zgodę, zamiast odstąpienia od umowy może przyjąć od organizatora voucher. Może go przyjąć nawet wtedy, gdy już odstąpił od umowy, albo gdy umowa została rozwiązana (oczywiście z powodu epidemii). Voucher ma być wystawiony na poczet realizacji usługi w ciągu roku od dnia, w którym miała się odbyć planowana impreza turystyczna lub wydarzenie. Voucher nie może być wart mniej niż kwota, którą klient zapłacił za tę usługę.

Dodatkowo, w przypadku organizatorów turystyki, taki voucher jest objęty ochroną na wypadek niewypłacalności usługodawcy. Jest to taka sama ochrona na rzecz klienta – gwarancja ubezpieczeniowa lub bankowa oraz Turystyczny Fundusz Gwarancyjny – jaką objęta jest umowa o imprezę turystyczną. W skrócie: nie ma zatem możliwości, aby klient nie otrzymał albo usługi albo – w przypadku bankructwa touroperatora – zwrotu wpłaconych pieniędzy.

Które umowy obejmuje “tarcza”?

Często pojawia się pytanie, które umowy są objęte zakresem specustawy. Czyli – jeśli wyjazd odwołano 6 marca z powodu koronawirusa, albo odwołano go po 13 marca, to czy zastosowanie mają przepisy „tarczy antykryzysowej”?

Odpowiedź w odniesieniu do wydarzeń, koncertów i noclegów hotelowych jest niejednoznaczna, opiera się bowiem na zapisie, który mówi, że umowy te rozwiązano „w bezpośrednim związku z wybuchem epidemii wirusa SARS-CoV-2”. Ten „miękki” zapis daje pewne pole do interpretacji, ale też nie usztywnia sytuacji. Gdyby określono tutaj konkretne daty, mogłoby się okazać, że któraś z umów, rozwiązanych w związku z pandemią, nie została tą ochroną objęta.

W odniesieniu do imprez turystycznych natomiast z pomocą przychodzą przepisy wykonawcze oraz art. 31h specustawy. Przepisy wprowadzające 180 dni odroczenia rozwiązania umowy o imprezę turystyczną wchodzą w życie począwszy od dnia 13 marca. Jeśli organizator turystyki, który odwołał wyjazd z powodu pandemii przed tym dniem, nie zwrócił klientowi wpłat i termin na ten zwrot nie upłynął przed 13 marca, to również „odroczenie” ma zastosowanie. Czyli, w praktyce, przepisy te stosuje się do umów o imprezy turystyczne rozwiązywanych od 29 lutego 2020 roku (rozwiązywanych z powodu epidemii, oczywiście).

Podstawa prawna i przepisy:

Ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw

Art. 15k. 1. Odstąpienie od umowy w trybie określonym w art. 47 ust. 4 ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych lub rozwiązanie przez organizatora turystyki umowy o udział w imprezie turystycznej w trybie określonym w art. 47 ust. 5 pkt 2 tej ustawy, które to odstąpienie od umowy lub rozwiązanie umowy pozostaje w bezpośrednim związku z wybuchem epidemii wirusa SARS-CoV-2, jest skuteczne z mocy prawa po upływie 180 dni od dnia powiadomienia przez podróżnego o odstąpieniu lub powiadomienia o rozwiązaniu przez organizatora turystyki.

2. Odstąpienie od umowy bądź jej rozwiązanie, o którym mowa w ust. 1, nie jest skuteczne w przypadku wyrażenia przez podróżnego zgody na otrzymanie w zamian od organizatora turystyki vouchera do realizacji na poczet przyszłych imprez turystycznych w ciągu roku od dnia, w którym miała się odbyć impreza turystyczna.

3. Wartość vouchera, o którym mowa w ust. 2, nie może być niższa niż kwota wpłacona na poczet realizacji dotychczasowej umowy o imprezę turystyczną.

4. Środki odpowiadające wpłatom na poczet realizacji umów o imprezy turystyczne, w stosunku do których zastosowanie znajdzie ust. 2, podlegają ochronie na wypadek niewypłacalności organizatora turystyki.

Art. 15zp. 1. Przedsiębiorca prowadzący działalność związaną z organizacją wystaw i kongresów lub działalnością kulturalną, rozrywkową, rekreacyjną i sportową lub organizujący wystawy tematyczne lub imprezy plenerowe w przypadku rozwiązania umowy z klientem, które to rozwiązanie umowy pozostaje w bezpośrednim związku z wybuchem epidemii wirusa SARS-CoV-2, jest zobowiązany zwrócić wpłacone mu przez klienta środki w terminie 180 dni od dnia skutecznego rozwiązania umowy.

2. Rozwiązanie umowy, o którym mowa w ust. 1, nie jest skuteczne w przypadku wyrażenia przez klienta zgody na otrzymanie w zamian od przedsiębiorcy vouchera do realizacji na poczet przyszłych wydarzeń w obszarze działalności przedsiębiorcy w ciągu roku od dnia, w którym miało się odbyć wydarzenie, za które klient wniósł zapłatę.

3. Wartość vouchera, o którym mowa w ust. 2, nie może być niższa niż kwota wpłacona na poczet realizacji dotychczasowej umowy przez klienta.

4. Przepisy ust. 1–3 stosuje się odpowiednio do przedsiębiorcy lub rolnika świadczącego usługi hotelarskie w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach hotelarskich oraz usługach pilotów wycieczek i przewodników turystycznych.

Art. 31h W przypadku gdy organizator turystyki, o którym mowa w ustawie z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych, nie dokonał zwrotu poniesionych przez podróżnego opłat lub wpłat, o których mowa w art. 47 ust. 4 lub w art. 47 ust. 5 ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych, a termin na ich dokonanie nie upłynął przed dniem, o którym mowa w art. 92 pkt 2 lit. e niniejszej ustawy, przepisy art. 15k stosuje się odpowiednio.

92 pkt 2 lit. E brzmi: „art. 1 pkt 14 w zakresie dodawanego art. 15k – z mocą od dnia 13 marca 2020 r.

Stosowny fragment uzasadnienia ustawy

“W związku z ogłoszeniem światowej pandemii koronawirusa termin rozwiązania bądź odstąpienia od umowy o imprezę turystyczną, o którym mowa w art. 47 ust. 4 oraz art. 47 ust. 5 pkt 2, jest skuteczny z mocy prawa po upływie 180 dni. Dotyczy to umów rozwiązanych w bezpośrednim związku z wybuchem epidemii wirusa SARS-CoV-2. Takie rozwiązanie powstrzyma w najbliższych dniach i tygodniach lawinowe ogłaszanie niewypłacalności przez organizatorów turystyki, a tym samym pozwoli to uniknąć setek tysięcy poszkodowanych klientów.

Wiele umów zostanie przeniesionych na przyszłe terminy, a w konsekwencji ma szanse ochronić większość organizatorów turystyki, przesunąć ewentualne niewypłacalności i rozłożyć je w czasie. Rozwiązanie to da możliwości na zorganizowanie odpowiednich kredytów pomostowych czy skorzystanie ze specjalnej pomocy państwa w celu zapewnienia płynności branży turystycznej.

Alternatywnie klient może skorzystać z propozycji organizatora turystyki do otrzymania vouchera na realizację imprezy turystycznej w przyszłości, w ciągu roku od dnia, w którym miała się odbyć. Niezbędną przesłanką w tym zakresie będzie zgoda podróżnego w zakresie otrzymania odpowiedniego vouchera. Przyjęcie przez klienta vouchera nie powoduje rozwiązania umowy z organizatorem turystyki, dlatego środki wpłacone przez klientów będą podlegały ochronie przed niewypłacalnością. Voucher ma umożliwić istotną zmianę warunków umowy między stronami poprzez wskazanie np. nowego miejsca destynacji, czasu odbycia podróży itp.

Dodatkowo, wpłacone środki nie będą traktowane jako nowe wpłaty klientów, stąd nie znajdzie zastosowania regulacja dotycząca przedpłat na poczet modyfikacji gwarancji ubezpieczeniowych, bankowych czy ubezpieczeń na rzecz klientów przez organizatorów turystyki. Vouchery dla klientów będą więc w pełni chronione i umożliwią sprawne przekładanie imprez turystycznych na korzystniejszych warunkach.”

Ustawa z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych

Art. 47 ust. 4. Podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej przed rozpoczęciem imprezy turystycznej bez ponoszenia opłaty za odstąpienie w przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego. Podróżny może żądać wyłącznie zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, bez odszkodowania lub zadośćuczynienia w tym zakresie.

5. Organizator turystyki może rozwiązać umowę o udział w imprezie turystycznej i dokonać pełnego zwrotu podróżnemu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, bez dodatkowego odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli:

[…]

2) organizator turystyki nie może zrealizować umowy o udział w imprezie turystycznej z powodu nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności i powiadomił podróżnego o rozwiązaniu umowy o udział w imprezie turystycznej niezwłocznie przed rozpoczęciem imprezy turystycznej.