Raport MSiT: jedna trzecia biznesu turystycznego to szara strefa. W 2019 z budżetu wyciekło 1,8 mld zł

Departament Turystyki w Ministerstwie Sportu i Turystyki uwzględnił głosy branży turystycznej nawołujące do skuteczniej walki z szarą strefą. Na razie zamówił analizę zjawiska. Potwierdza ona to, o czym pisaliśmy na naszych łamach: udział szarej strefy w działalności turystycznej sięga 30 proc.

Temat szarej strefy w turystyce jest często poruszany na łamach portalu WaszaTurystyka.pl. 8 września opublikowaliśmy raport autorstwa Marzeny Markowskiej, z którego wynikało m.in., że tylko 9 proc. spraw zgłaszanych do urzędów marszałkowskich kończy się wydaniem zakazu działalności, a spośród 15 podmiotów objętych obecnie zakazem, dziewięć działa dalej.

Obiecana analiza

Zapytany przez naszą autorkę o to czy ministerstwo rozważa podjęcie bardziej stanowczych kroków wobec firm działających w szarej strefie, Dominik Borek, dyrektor departamentu turystyki w MSiT odpowiedział: “Kwestia szarej strefy była i jest przedmiotem analiz departamentu turystyki MSiT. W tym celu zleciliśmy m.in. w ramach umowy zawartej 29.11.2021 r. badanie pt. „Szara strefa na rynku usług turystycznych w Polsce – ocena zjawiska”. Wykonawcą badania jest Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych Fundacja Naukowa. Obecnie czekamy na wyniki tej analizy.”

I oto dotarliśmy do wspomnianej analizy autorstwa Bohdana Wyżnikiewicza i Krzysztofa Łapińskiego – zatytułowanej “Szara strefa na rynku usług turystycznych w Polsce”. Pewnym mankamentem opracowania są ramy, które obejmuje a więc lata 2017-2019, ale w związku z tym, że rok 2019 uważany jest przez wszystkich jako najlepszy w historii polskiej turystyki, wyniki z tego roku dają pojęcie o skali zjawiska.

Żeby uniknąć nieporozumień, co do tego, czym jest szara strefa, autorzy analizy przypominają, że zgodnie z zasadami rachunków narodowych w ESA 2010 składają się na nią trzy podstawowe elementy:

• działalność nielegalna, czyli produkcja i handel narkotykami, przemyt papierosów, przemyt alkoholu oraz działalność sutenerska (obie strony są dobrowolnymi partnerami transakcji gospodarczej);
• działalność ukryta, czyli zaniżanie efektów działalności przez zarejestrowane podmioty gospodarcze (transakcje same w sobie nie są sprzeczne z prawem, ale nie są zgłaszane w celu uniknięcia procedur administracyjnych);
• działalność nieformalna, czyli działalność nierejestrowana podejmowana przez osoby fizyczne na własny rachunek.

Zbyt wysokie podatki, słaba przejrzystość prawa

Jako główne przyczyny występowania szarej strefy turystyce, w analizie podane są: “wysokie koszty prowadzenia działalności gospodarczej a więc: obciążenia podatkowe, opłaty administracyjne, koszty zatrudnienia (pozapłacowe, minimalne wynagrodzenie), inne obowiązki nakładane na przedsiębiorców a także aspekty regulacyjne: niski poziom przejrzystości prawa, koncesje i zezwolenia, obciążenia administracyjno-sprawozdawcze i nadmiar kontroli, normy dotyczące BHP, ochrony środowiska, techniczne itd.” Pozostałymi przyczynami są: zła koniunktura gospodarcza i niska moralność podatkowa.

Co to jest szara strefa?

Autorzy analizy wymieniają podstawowe przejawy działalności w szarej strefie w turystyce. Są to:

• Zatrudnianie pracowników bez umowy o pracę (praca nierejestrowana)
• Zaniżanie wynagrodzeń pracowniczych (wypłacanie części wynagrodzenia poza systemem)
• Zatrudnianie pracowników bez wymaganych kwalifikacji
• Nieewidencjonowanie całości obrotów
• Oferowanie usług po cenach dumpingowych
• Ukrywanie części lub całej działalności
• Niepłacenie podatków i należnych opłat
• Prowadzenie działalności bez zarejestrowania.

Walka z szarą z strefą: proste regulacje i niższe podatki

W opinii przedsiębiorców, przepytanych na potrzeby analizy, najbardziej skutecznymi działaniami, które wpłynęłyby skutecznie na ograniczenie szarej strefy w sektorze turystycznym, powinny być:

• wprowadzenie prostszych regulacji (uważa tak 80 proc. ankietowanych)
• niższe podatki (78,3 proc.)
• częstsze kontrole (43,3 proc.)
• wyższe kary administracyjne (23,3 proc.)

Szara strefa to potęga

Skala szarej strefy była w latach 2017 – 2019 według autorów analizy była wielka. Udział jej w wartości dodanej w działalnościach turystycznych w roku 2017 po uwzględnieniu eksperckich doszacowań wynosił w całej turystyce 32,7 proc. Po dwóch latach zmalał, ale i tak wynosił 30 proc. Udział szarej strefy w gastronomii i hotelarstwie wynosił w roku 2017 aż 39,5 proc., dwa lata później – 37,4 proc. Jeśli chodzi o działalność organizatorów turystyki, to autorzy podają, że w 2017 roku szara strefa wynosiła 6,8 proc., zaś w roku 2019 – 5,6 proc.

Ponad 1,8 mld zł wycieka z budżetu

W analizie znalazło się również miejsc na porównanie wysokości strat budżetu państwa z tytułu szarej strefy w sektorze turystycznym. Wynika z niego, że straty budżetu państwa wynikające z ukrywania części działalności przez podmioty zarejestrowane wyniosły w roku 2019 roku 1,363 mld złotych (dwa lata wcześniej 1,144 mld).

Z kolei straty budżetu państwa wynikające łącznie z działalności podmiotów niezarejestrowanych oraz ukrywania części działalności
przez podmioty zarejestrowane, wyniosła w 2019 roku 1,82 mld złotych (w 2017 – 1,557 mld). Różnica w roku 2019 wyniosła więc 457 ml złotych. Potencjalne straty z tytułu nieopłaconych składek do ZUS, należnych za rok 2019 w sektorze turystycznym wyniosły 1,744 mld złotych, w samym sektorze działalności organizatorów turystyki – 16 mln zł, w gastronomii i hotelarstwie – 1,728 mld zł.

Co robić?

Na zakończenie analizy, autorzy przedstawiają szereg rekomendacji działań mających na celu ograniczenie szarej strefy w turystyce.

Są to:

• Podjęcie działań likwidujących bądź zmniejszających uciążliwość barier administracyjnych
• Uproszczenie systemu podatkowego i przegląd obecnych przepisów
• Wprowadzenie obowiązku zgłaszania do ZUS każdej pracującej osoby fizycznej przed dopuszczeniem jej do pracy
• Działania informacyjne wskazujące, że ukrywanie działalności gospodarczej oznacza nieuchronne i znacząco dotkliwe skutki finansowe
• Wprowadzenie rozwiązań ułatwiających koordynację współpracy i pozwalających na swobodną wymianę informacji między urzędami kontrolnymi
• Wzmocnienie roli prewencyjnej systemu kar i mandatów
• Organizacja szkoleń i akcji edukacyjnych, podnoszących świadomość prawną u przedsiębiorców turystycznych
• Prowadzenie działań podnoszących moralność podatkową
• Wspieranie obrotu bezgotówkowego oraz rozwoju informatycznego sektora turystycznego

Armia nielegalnych firm niszczy turystykę. Dekady bezsilności wobec szarej strefy [RAPORT]